تفکر انتقادی یا نقادانه یکی از مهارت های زندگی است که برای فهم روشن از موقعیت های مختلف زندگی ضروری است. در سالهای اخیر با دسترسی به اینترنت و حجم زیاد اطلاعاتی که هر روز دریافت میکنیم، این مهارت برای بسیاری از تصمیم گیری‌های روزمره ما در مورد درستی یا نادرستی اطلاعات نیاز است.
برای تمرین تفکر نقادانه در مورد یک موضوع این مراحل را در نظر بگیرید:
۱- وقتی با یک مساله یا خبر مواجه می شوید قبل از باور آن به عنوان واقعیت، یا تصمیم گیری در مورد موضوع کمی درنگ کرده و فکر کنید.
۲- از خود بپرسید چه دلیلی به نفع یا به ضرر درستی این موضوع وجود دارد؟
۳- در مورد موثق بودن منبع اطلاعات تحقیق کنید.
۴- برای کسب اطلاعات بیشتر جستجو کنید. می‌توانید از منابع معتبر یا افراد صاحب‌نظر این اطلاعات را بدست آورید. سعی کنید به منبع اصلی اطلاعات دسترسی پیدا کنید.
۵- انعطاف‌پذیر باشید و اطلاعاتی که کسب کردید را جمع بندی و نتیجه‌گیری کنید.
تفکر انتقادی یک فرایند شناختی فعال، هدفمند و سازمان یافته است که با استفاده از آن به بررسی افکار و عقاید خود و دیگران پرداخته و به فهم روشن‌تری از موضوع می‌رسیم. نقد کردن مستلزم استفاده فعال از هوش، دانش و توانایی ها برای مواجهه با موقعیت های زندگی است. ما در تفکر نقادانه فعالانه اطلاعات جمع می کنیم، امکان‌ها و احتمالات مختلف را بررسی میکنیم، با افراد با تجربه و متخصص مشورت میکنیم و درباره تمامی این موارد به صورت انتقادی فکر میکنیم.
یکی از ابعاد مهم تفکر انتقادی، بررسی دقیق موقعیت‌ها با پرسیدن سؤالات مناسب و مربوط است که باعث می‌شود درک بهتری نسبت به دنیا پیدا کرده و آگاهانه تر تصمیم گیری کنیم. همچنین می بایست به منبع اصلی عقاید و نظرات پی برد که شامل مراجع قدرت، کتب، شواهد حقیقی و تجربه شخصی است و سپس به ارزیابی اعتبار این منابع پرداخت. یکی از فعالیت های مهم در تفکر انتقادی، گوش کردن به نظرات دیگران و ایده های جدید و ارزیابی آنهاست. کسانی که تفکر انتقادی دارند، نسبت به تجارب جدید باز بوده و در صورت وجود شواهد و دلایل منطقی، انعطاف پذیری لازم را برای تغییر و اصلاح ایده های خود دارا هستند. بنابراین ترکیب دو توانایی مشاهده موقعیت ها از نقطه نظر دیگران و بررسی دلایل و شواهد نقطه نظرات مختلف به فهم کامل تر و بینش عمیق تر نسبت به موقعیت های زندگی کمک میکند.
کاربردهای تفکر انتقادی
تشخیص درست: می توانید اطلاعات درست را از نادرست تشخیص دهید.
کسب اطلاعات مفید: می توانید اطلاعات مناسب را برای تصمیم گیری درست جمع آوری کرده، دسته بندی و تجزیه و تحلیل نمایید.
دسترسی به واقعیت: قادر به فهم واقعیت شده و اسیر حدس و گمان نمی شوید.
پیش بینی: به عواقب تصمیم‌ها و کارهای خود آگاه شده و احتمال خطا را کم می کنید.
منابع
میرسپاسی زهرا، فرشام آیدا. بسته آموزش مهارت‌های زندگی، ویژه بالینگر. ۱۳۹۸. دانشگاه علوم پزشکی تهران.
