شخصیت یک فرد را نحوه فکر کردن، احساسات و رفتار او تشکیل می‌دهد. این موارد در هر فرد متفاوت است و مجموعه این تفاوت‌ها، شخصیت‌های مختلف را در افراد متفاوت ایجاد می‌کند. شخصیت هر فرد را خصوصیات سرشتی و ارثی فرد، و شرایط زندگی و تجربیاتی که در محیط زندگی دارد، شکل می‌دهد. معمولاً شخصیت افراد ثابت می‌ماند و در طول زندگی تغییر زیادی نمی‌کند.
اختلال شخصیت به وضعیتی گفته می‌شود که افکار، احساسات و رفتار فرد با معیارهای فرهنگی جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، فاصله زیادی داشته باشد و در زمینه‌های مختلفی برای زندگی وی مشکل ایجاد کند و وی نتواند افکار و رفتار خود را با توجه به نیازهای زندگی روزمره خود تطبیق دهد. این اختلال از اواخر نوجوانی یا ابتدای جوانی شروع می‌شود و موجب ناخشنودی فرد و مختل شدن عملکرد وی می‌شود. اختلالات شخصیتی، معمولا بدون درمان بهبود نمی‌یابند.
اختلالات شخصیتی بر عملکرد فرد در زمینه‌های زیر اثر می‌گذارد:
- تفکر درباره خود و دیگران
- واکنش احساسی
- ارتباط با دیگران
- کنترل بر رفتار خود
افراد با اختلالات شخصیت در سه گروه قرار می‌گیرند:
گروه اول، افرادی هستند که به دیگران بدبین هستند، به آن‌ها اعتماد نمی‌کنند و فکر می‌کنند همه با آن‌ها دشمنی دارند.
این افراد دوست ندارند با دیگران روابط اجتماعی برقرار کنند و معمولاً روابط نزدیک ندارند.
گروه دوم به حقوق دیگران توجهی ندارند. احساساتشان نوسان زیاد دارد و رفتارهای ناگهانی و بدون فکر زیادی دارند.
خودبزرگ‌بینی دارند. دوست دارند همیشه در مرکز توجه باشند. روابط پایدار ندارند و در رابطه‌ها به احساس فرد مقابل توجه ندارند و با دیگران همدلی نمی‌کنند.
گروه سوم نیاز زیادی به اینکه در رابطه، مورد مراقبت قرار بگیرند و دیگران از آن‌ها راضی باشند، دارند. از جدایی به‌شدت می‌ترسند و این ترس از جدایی باعث می‌شود که در رابطه با دیگران خیلی مطیع باشند. نگرانی بیش‌ازحد در مورد ارزیابی دیگران و نظر دیگران نسبت به خود دارند. احساس بی‌کفایتی می‌کنند. این گروه گاهی به نظم و ترتیب زیاد فکر می‌کنند و دوست دارند همه برنامه‌ها و کارها کاملاً دقیق و درست پیش بروند و همین باعث می‌شود که در رابطه‌ها نمی‌توانند منعطف باشند یا خود را با شرایط تطبیق بدهند.
همه افراد ممکن است مواردی از خصوصیات سه گروه بالا را داشته باشند، اما درصورتی‌که این علائم همیشگی باشد و باعث تاثیر قابل‌توجهی بر عملکرد فکری، شناختی و احساسی و ناکارآمد شدن روابط فرد شود به آن‌ها اختلال شخصیت گفته می‌شود.
اختلال شخصیت با ارزیابی روان‌پزشکی و روانشناسی تشخیص داده می‌شود. این تشخیص برای افراد زیر ۱۸ سال به کار نمی‌رود. ممکن است فرد ویژگی‌های مربوط به چند گروه از سه دسته بالا را داشته باشد.
برای درمان اختلال شخصیت از دارودرمانی و روان‌درمانی استفاده می‌شود:
روان‌درمانی: در روان‌درمانی، فرد در مورد افکار، احساسات و رفتارهای خود صحبت می‌کند و به‌تدریج می‌تواند بینش و آگاهی درباره اختلال و آنچه که منجر به ایجاد علائم می‌شود را به دست آورد. روان‌درمانی می‌تواند به فرد کمک کند تا اثرات رفتار خود را بر دیگران درک کند و یاد بگیرد که چگونه با علائم کنار بیاید و آن‌ها را مدیریت کند و رفتارهایی که موجب مشکلاتی در عملکرد و روابطش می‌شود را کاهش دهد. انتخاب روش روان‌درمانی به نوع اختلال شخصیت، شدت بیماری و شرایط فرد بستگی دارد. روان‌درمانی تحلیلی، روان‌درمانی شناختی رفتاری و گروه‌درمانی مثال‌هایی از انواع روش‌هایی روان‌درمانی می‌باشند.
درمان دارویی: داروهای ضدافسردگی، ضد اضطراب و یا داروهای تثبیت‌کننده خلق، ممکن است در درمان برخی از نشانه هایی که در نتیجه‌ی مشکل شخصیت پیش می‌اید مفید باشد. برای مثال برای درمان افسردگی، استرس زیاد، مشکل خواب، یا پرخاشگری. درمان دارویی برای رفع مشکل اصلی و زمینه‌ای شخصیت موثر نیست.
کمک گرفتن از درمان تیمی متشکل از روان‌پزشک، روانشناس، مددکار اجتماعی و اعضای خانواده به کنترل بهتر اختلال کمک می‌کند، مخصوصاً در موارد با علائم شدید و یا طول کشیده.
اگر به اختلال شخصیت مبتلا هستید علاوه بر کمک گرفتن از افراد متخصص، راهکارهای خود مراقبتی زیر می‌تواند به شما کمک کند:
- در مورد شرایط بیاموزید. دانش و درک می‌تواند شما را توانمند سازد و انگیزه تغییر ایجاد کند.
- فعال شوید. فعالیت جسمانی و ورزش می‌تواند به کنترل بسیاری از علائم مانند افسردگی، استرس و اضطراب کمک کند.
- از مواد مخدر و الکل دوری‌کنید. الکل و مواد می‌تواند علائم را بدتر کند و یا با دارو تداخل داشته باشد.
- مراقبت‌های پزشکی معمول را پیگیری کنید. مراجعه منظم به پزشک یا درمانگر خود را فراموش نکنید.
- تغذیه سالم داشته باشید.
- روش‌های آرام‌سازی و مدیریت استرس را امتحان کنید.
- با خانواده و دوستان در ارتباط باشید، از منزوی شدن اجتناب کنید.
خانواده نقش مهمی در کمک به بهبودی فرد بیمار دارد. اگر فردی در خانواده شما به اختلال شخصیت مبتلاست. ممکن است فضای پرتنشی در خانواده ایجاد شود. به‌عنوان عضوی از خانواده می‌توانید از موارد زیر کمک بگیرید:
- سعی کنید صبور و پرتحمل باشید. در مواقعی که بحثی صورت می‌گیرد، صبر کنید تا زمانی که هردوی شما احساس آرامش کنید و سپس باهم حرف بزنید.
- با همدلی و آرامش با آن‌ها صحبت کنید. زمانی که فرد افکار و احساسات سختی را تجربه می‌کند، ممکن است رفتاری غیرمنتظره و یا ناراحت‌کننده از خود نشان دهد و موجب ناراحتی شما شود. سعی کنید تجربه او را درک کنید و بفهمید که چه چیزی بر افکار، احساسات و رفتار او تأثیر می‌گذارد. این می‌تواند به شما کمک کند که آرامش خود را حفظ کنید.
- آن‌ها را قضاوت نکنید. سعی کنید به آن‌ها گوش کنید. این می‌تواند به معنای درک و ارزش قائل شدن برای احساس آن‌ها باشد.
- جنبه‌های مثبت آن‌ها را به خودشان انعکاس دهید. تشخیص اختلال شخصیت باعث نمی‌شود که فردی دوست‌داشتنی، باهوش، مهربان، باانگیزه و خلاق نباشند.
- سعی کنید قوانین و انتظارات را در رابطه مشخص کنید.
- بیشتر در مورد اختلال شخصیت بدانید و برای به کاهش انگ ناشی از این تشخیص تلاش کنید.
- به آن‌ها کمک کنید تا به دنبال درمان باشند.
- از خودتان مراقبت کنید. دیدن زجر کشیدن فردی که برای شما مهم است می‌تواند ناراحت‌کننده و دردناک باشد. سلامت روانی خود شما نیز مهم است و بر عملکرد شما در حمایت و مراقبت از فرد بیمار اثرگذار است.