اوتیسم

 اوتیسم یک اختلال عصبی- تکاملی است که در سال‌های  اول زندگی بروز می‌کند. ویژگی اصلی آن نقص در ارتباط و تعاملات اجتماعی و بروز رفتارهای کلیشه‌ای و محدود می‌باشد. این افراد با توانبخشی می‌توانند مهارت کسب کرده وزندگی مستقلی داشته باشند.

در دسته‌بندی‌های جدید علمی اختلالات طیف اوتیسم، انواع تشخیص‌هایی را دربر می‌گیرید که ازلحاظ شدت علائم اختلال با یکدیگر متفاوت هستند.

علت اوتیسم چیست؟

اوتیسم علت واحدی ندارد. احتمالاً  ترکیب چندین ژن همراه با عوامل محیطی در ایجاد اوتیسم دخیل باشند. بعضی مطالعات، نابهنجاری‌هایی در چندین ناحیه مغزی شامل مخچه، آمیگدال و هیپوکامپ را نشان داده‌اند  که نیاز به مطالعه بیشتری دارند.

شیوع اختلال طیف اوتیسم

میزان شیوع اختلالات طیف اوتیسم در دو دهه‌ی گذشته در سراسر جهان افزایش زیادی داشته است و به‌طورکلی اعتقاد بر این است که اوتیسم در حال افزایش است. مطالعات اولیه در سال‌های 1966 در این زمینه شیوع تقریبی 4.5 نفر در هر 10000 نفر را گزارش کرده‌اند، اما بعدازآن مطالعات گسترده انجام شد که به نظر می‌رسد به‌طور متوسط 8.7 به ازای هر 10000 نفر شیوع دارد.

علائم اوتیسم

اختلال در عملکرد اجتماعی:

نوزاد انسان به‌طور ذاتی برای ارتباط اجتماعی و تشخیص چهره‌ی انسانی آمادگی دارد و کودکان طبیعی از همان هفته‌های اول تولد به گونه قابل‌ملاحظه‌ای اجتماعی هستند،  درحالی‌که در کودکان با اختلالات طیف اوتیسم گرایش کمی به چهره‌ی انسانی و برقراری تماس چشمی دارند. آن‌ها در درک احساسات دیگران مشکل‌دارند و قادر به همدلی با آن‌ها و قرار دادن خود به‌جای آن‌ها نیستند.

این کودکان:

• کمتر به دیگران نگاه می‌کند.
• به نام خودش واکنش نشان نمی‌دهد.
• در مقابل لبخند دیگران کمتر لبخند می‌زند.
• ارتباط غیرکلامی برقرار نمی‌کنند و نمی‌تواند به اشیاء موردعلاقه‌ی خود اشاره کند.
• بازی‌های اجتماعی (مثلاً دالی بازی یا قایم باشک) انجام نمی‌دهد.

اختلال ارتباطی:

کودکان دارای اوتیسم در جنبه‌های مختلف رشد زبان، گفتار و ارتباط مشکل‌دارند و نمی‌توانند برای اهداف اجتماعی از زبان استفاده کنند. نیمی از افراد دارای اوتیسم هرگز از زبان و گفتار جهت ارتباط استفاده نمی‌کنند و یا به‌صورت تکرار طوطی‌وار جملات و کلمات می‌باشد. آهنگ کلام کودک یکنواخت و ثابت است و معمولاً کلام معنا و مفهومی ندارد. از ضمایر و حرف ربط به‌خوبی استفاده نمی‌کنند؛ مثلاً کودک بجای آنکه بگوید “من” می‌گوید “او” .

اختلال شناختی:

اغلب کودکان دارای اوتیسم هوش پایینی دارند. گاه کودک در یک یا چند زمینه (مانند نقاشی یا موسیقی) توانایی‌های قابل‌توجه دارد درحالی‌که ممکن است ازنظر سایر توانایی‌ها مشکل داشته باشد. همچنین در آن‌ها تفکر انتزاعی وجود ندارد. یعنی کودک نمی‌تواند خودش را به‌جای دیگران قرار دهد و یا به مسائلی غیر از چیزهایی که به چشم می‌بیند فکر کند. آن‌ها نمی‌توانند شوخی را درک کنند و مفاهیم ضمنی، استعارات و ضرب‌المثل‌ها را درک نمی‌کنند.

اختلال رفتاری:

این کودکان با اشیاء و وسایل بهتر از انسان‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. همچنین حرکات تکراری بی‌هدف مثل تکان دادن دست‌ها، راه رفتن روی انگشتان پا، ردیف کردن یا چرخیدن اشیاء در آن‌ها دیده می‌شود. این کودکان به موقعیت‌ها و شرایط جدید واکنش‌های بسیار شدید نشان می‌دهند. آن‌ها از چیزهای جدید، از افراد جدید، از تغییر به‌شدت می‌ترسند و واکنش نشان می‌دهند.

چگونه تشخیص دهیم؟

رشد زبانی غیرعادی شاید اولین نشانه باشد. تا سن سه‌سالگی بیشتر کودکان مراحل اولیه و طبیعی رشد زبان را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند در دوران کودکی اولیه، یک کودک نوپای عادی کلمات را می‌گوید و به سمت کسی که اسمش را صدا می‌کند برمی‌گردد. کودک نشان می‌دهد که چه چیزی را می‌خواهد یا نمی‌خواهد. بعضی از کودکان دارای اوتیسم، اولین مراحل رشد زبان که غان و غون کردن است را به‌خوبی طی می‌کنند اما پس از مدتی همان مقدار توانایی را هم از دست می‌دهند. تعدادی دیگر از این کودکان ممکن است تا ۵ یا حتی ۹ سالگی زبان باز نکنند. بعضی از کودکان دارای این اختلال ممکن است هرگز صحبت نکنند و اگر هم قادر به این کار باشند ممکن است کلمات یا دستور زبان آن کلمات را درست ادا نکنند و یا در درک معنا نقص داشته باشند. برای مثال آن‌ها می‌دانند که کلمه‌ی چکش به چه چیزی دلالت دارد اما نمی‌دانند که واژه‌ی عشق به چه مفهومی اشاره می‌کند. ممکن است بعضی از این کودکان دایره‌ی لغات گسترده و غیرعادی داشته باشند، اما همین کودکان در شروع، ادامه و یا خاتمه دادن به یک مکالمه دچار مشکلاتی هستند.

نشانه‌های مهم که نیاز به ارزیابی بیشتر دارند:

اگر کودک تا ۱۶ ماهگی کلمه خاصی را بیان نمی‌کند.

به اسم خود واکنش نشان نمی‌دهد.

ارتباط چشمی کمی دارد.

کودک اشارات و حرکات خاصی از خود نشان نمی‌دهد.

در مهارت‌های اجتماعی و زبانی مشکل دارند.

کودک نحوه بازی با اسباب‌بازی‌هایش را نمی‌داند.

درمان یا توانبخشی؟

در حال حاضر درمان پزشکی قطعی برای اوتیسم وجود ندارد. مداخله سریع و به هنگام (۵- ۳سالگی) کاردرمانی، گفتاردرمانی، دارویی، بازی‌درمانی، هنر درمانی و … می‌تواند به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کیفیت زندگی افراد طیف اوتیسم را بهبود ببخشد. هرچند، اکثریت افراد طیف اوتیسم، بعضی نشانه‌ها را با درجات مختلف در طول زندگی نشان خواهند داد، با شروعِ به‌موقع مراحل درمانی، بسیاری از کودکان فرا خواهند گرفت که چگونه با دیگران بهتر ارتباط برقرار کنند. آنها فرا خواهند گرفت که چگونه از عهده برخی از کارهای خود در بزرگسالی بر آیند.

منبع:

Comprehensive text book of psychiatry, tenth edition